In de arbeidstijdenwet staat hoeveel uren werknemers mogen werken en wanneer zij recht hebben op pauze. Er wordt hier tevens aangegeven wat de regelgeving is omtrent nachtdiensten, werken op zondag en oproepdiensten. De wet geldt voor alle werkenden boven de 18 jaar, maar ook voor jongeren van 16 en 17 jaar waar aanvullende regels voor gelden.
Arbeidstijden
Per dienst mag er niet meer dan 12 uur arbeid worden verricht. Per week is de maximale werktijd 60 uur. Als deze 60 uur structureel voorkomt dan gelden andere regels: Per 16 aaneengesloten weken mag er gemiddeld niet meer dan 48 uur per week worden gewerkt.
Rusttijden
Iedere 24 uur heeft een werknemer recht op 11 uur aaneengesloten rust. Deze rust mag 1 keer per week ingekort worden tot minimaal 8 uur. Dit mag alleen wanneer de aard van de arbeid dit met zich meebrengt.
Ook in elke periode van 7 keer 24 uur is er minimaal 36 uur wekelijkse onafgebroken rust noodzakelijk. Mocht een werknemer dus 7 dagen achter elkaar werken, dan heeft hij daarna recht op minimaal 36 uur onafgebroken rust. Als dit een periode van 14 dagen betreft, dan moet er sprake zijn van minimaal 72 uur onafgebroken rust.
Pauzes
Een werknemer heeft recht op minimaal 15 minuten pauze. Als er meer dan 5,5 uur gewerkt wordt tijdens een dienst, dan heeft een werknemer recht op minimaal 30 minuten pauze. Deze pauze mag opgesplitst worden in 2 korte pauzes van 15 minuten.
Als een werknemer meer dan 10 uur werkt, dan moet de dienst minimaal worden onderbroken door 45 minuten pauze.
In slechts 2 gevallen mag een werknemer werken zonder pauze te nemen:
- Je werkt alleen en hebt geen direct contact met een collega die vergelijkbaar werk doet.
- Door de aard van het werk is het onmogelijk om pauze te nemen.
Overigens moet dit wel in de cao of bedrijfsregeling staan. Of de werkgever moet hierover schriftelijke afspraken met de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging hebben gemaakt.
Hoewel een werkgever wettelijk verplicht is pauzes in te lassen, betekent het niet dat de werkgever verplicht is om loon door te betalen. Tijdens de pauzes werkt een werknemer immers niet en heeft hij geen recht op loon.
Nachtdiensten
Voor nachtdiensten geldt een maximum van 7 achtereenvolgende diensten, waarin een of meer nachtdiensten in voorkomen.
Voor een rust na een nachtdienst gelden er aanvullende normen. Een nachtdienst die eindigt na 02.00 uur moet er een onafgebroken rust van 14 uur plaatsvinden nadat de dienst eindigt. Dit mag, net als bij de dagelijkse rust, niet meer dan 1x per week worden ingekort tot minimaal 8 uur.
Zondagarbeid
In principe geldt er een verbod op zondagarbeid. Een werknemer hoeft dus niet op zondag te werken, tenzij dit van tevoren met de werkgever is afgesproken. Ook gelden er andere regels over zondagarbeid in bepaalde sectoren.
De volgende sectoren kan werken op zondag wel nodig zijn:
- Gezondheidszorg;
- Horeca;
- Politie;
- Brandweer;
- Industrie, als een productieproces niet kan worden onderbroken.
Ook kan het voorkomen dat een werknemer op zondag moet werken die buiten deze sectoren valt. De werknemer mag dit vragen, maar alleen nadat dit is afgesproken met de ondernemersraad. Daarnaast moet een werknemer hier zelf mee akkoord gaan. De werknemer heeft het recht om zondagarbeid te weigeren en mag hierdoor niet benadeeld worden.
Wanneer een werknemer (regelmatig) op zondag werkt, heeft hij alsnog recht op minimaal op minstens 13 vrije zondagen per jaar. Het kan dat er in de cao van het bedrijf een minder aantal zondagen staat, maar dit kan alleen als een werknemer daarmee ingestemd heeft.
Consignatie
Ofwel, wanneer moet een werknemer verplicht bereikbaar zijn tussen 2 diensten door. Consignatie wordt daarom ook wel bereikbaarheidsdienst genoemd.
Wanneer spreken we van consignatie?
Je moet aan 3 voorwaarden voldoen:
- Je bent buiten werktijd bereikbaar voor oproepen. Dit is in de vrije tijd: in het weekend, tussen 2 diensten in of tijdens uw pauze;
- Je gaat bij een oproep zo snel mogelijk aan het werk;
- Je gaat aan de slag bij onvoorziene spoedgevallen.
Een werknemer kan dan worden opgeroepen om zijn werkzaamheden met spoed te verrichten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een servicemonteur die storingen verhelpt.
Consignatie mag alleen worden toegepast bij onvoorziene omstandigheden en is beperkt omdat dit soort werkzaamheden extra belastend zijn.
- Per 4 weken mag er slechts 14 dagen sprake zijn van consignatie
- Direct voor en na een nachtdienst mag een werknemer niet geconsigneerd zijn. Een werknemer mag pas oproepbaar zijn 11 uur voor de nachtdienst en 14 uur na de nachtdienst.
- Je mag 13 uur per 24 uur werken. Dit is inclusief de uren die u werkt tijdens uw consignatie.
- Per 4 weken mag u 2 keer 2 aaneengesloten dagen niet werken en ook niet geconsigneerd zijn
De tijd waarin een werknemer kan worden opgeroepen, geldt niet als werktijd. Dit gaat pas in op het moment dat een werknemer wordt opgeroepen en de arbeid moet minimaal een half uur duren.
Er bestaat tevens geen recht op betaling van de consignatiediensten, zij behoren tot uw werkzaamheden. Wel kunnen hierover afspraken staan in de arbeidsovereenkomst of cao.
Bereikbaarheidsdienst
Anders dan de consignatie, komen bereikbaarheidsdiensten alleen voor in de zorg. Alleen wanneer er in de betreffende cao afspraken over zijn gemaakt, mag de regeling voor bereikbaarheidsdiensten worden gebruikt.
- Een bereikbaarheidsdienst duurt maximaal 24 uur. In die periode moet je thuis of op je werk bereikbaar zijn zodat je bij een oproep aan het werk kan gaan.
- De periode waarin je kunt worden opgeroepen geldt niet automatisch als arbeidstijd. Alleen wanneer je opgeroepen wordt, telt dit wel als arbeidstijd. Voor een oproep staat minimaal een half uur arbeidstijd.
Uitzonderingen Arbeidstijdenwet
Voor een aantal werknemers of beroepen is de Arbeidstijdenwet slechts gedeeltelijk of helemaal niet van toepassing. Denk bijvoorbeeld aan topsporters of medisch personeel.
Het gaat om de volgende personen:
- werknemers die 3 keer het minimumloon of meer verdienen. Behalve als het gaat om gevaarlijk werk, nachtdienst of werk door niet-leidinggevenden in de mijnbouw;
- vrijwilligers;
- beroepssporters;
- wetenschappelijk onderzoekers;
- gezinshuisouders;
- podiumkunstenaars;
- medisch en tandheelkundig specialisten, verpleeghuisartsen, huisartsen en sociaal geneeskundigen;
- begeleiders van school- en vakantiekampen;
- militair personeel bij inzet en bij oefeningen.
Ook kan de arbeidstijdenwet slechts gedeeltelijk van toepassing zijn op de politie. Dit is alleen het geval wanneer zij in een bepaalde situatie de openbare orde niet kunnen handhaven.
De wet geldt ook niet als de verstoringen in de openbare orde inlichtingen- en veiligheidsdiensten verhinderen om de openbare orde te handhaven.